Τέχνη και Ψυχανάλυση | ΕΛΨΥΧΩ ΓΟΥΙΝΙΚΟΤ

Τέχνη και Ψυχανάλυση: Συνομιλίες

Η συνομιλία ψυχανάλυσης και τέχνης εκκινεί από τα πρώτα ήδη βήματα της συγκρότησης της ψυχαναλυτικής σκέψης και αποτελεί μέρος της αναζήτησης του Φρόυντ σε ό,τι αφορά την έρευνα του ασυνειδήτου, έτσι όπως αυτό εμφιλοχωρεί στην καλλιτεχνική δημιουργία. Η σειρά αυτή ομιλιών διερευνά πως μπορεί να συνεχιστεί στις μέρες μας αυτή η συνομιλία χωρίς η μέχρι σήμερα ψυχαναλυτική σκευή να αποτελεί εμπόδιο αλλά καταλύτη γι’ αυτήν.

Το σεμινάριο γίνεται κάθε 3η Τρίτη του μήνα, στις 20.45 στο πατάρι των εκδόσεων ΑΡΜΟΣ, Μαυροκορδάτου 11, πλησίον εκκλησίας Ζωοδόχου Πηγής.

Το σεμινάριο «Τέχνη και ψυχανάλυση» είναι ανοιχτό στο κοινό και όποιος θέλει μπορεί να συμμετέχει χωρίς καμιά προηγούμενη επικοινωνία. Επίσης η παρακολούθησή τους μπορεί να γίνει μόνον με φυσική παρουσία.

Τρίτη 21 Ιανουαρίου 2025, στις 20.45

Ο Σωτήρης Μανωλόπουλος θα μιλήσει με θέμα

Ματούλα Μυλλέρου, πάροικος και παρεπίδημος, του Δημήτρη Νόλλα: Ψυχαναλυτικοί συνειρμοί

Προτείνω να διαβάσουμε τη νουβέλα του Δημήτρη Νόλλα διαπερνώντας ιστορικούς χρόνους και χώρους, όπως η ηρωίδα του, φτιάχνοντας χάρτες με χωρισμούς και διχασμούς, και ιστορίες με απουσίες και εξαφανίσεις. Παίρνοντας τους δρόμους της Ματούλας Μυλλέρου, παρακολουθούμε τις ψυχικές κινήσεις με τις οποίες άτομα και κοινότητες διαφοροποιούν και διχοτομούν, διακρίνουν και δεν διακρίνουν, ανάμεσα στην υποκειμενική και στην αντικειμενική εμπειρία. Κυρίως όμως, με μια εναλλαγή υποκειμενισμού επιτυγχάνουν ισορροπία, αλλά όχι αλλαγή. Αντί να αλλάζει η ταυτότητα ενώ παραμένει σταθερή, και αντί να αλλάζουν οι σχέσεις με το αντικείμενο ενώ διατηρείται η μονιμότητά του, σταματά η αλλαγή ενώ παραμένει ρευστή η ταυτότητα και αδύναμος ο δεσμός με το αντικείμενο. Διασταυρωνόμαστε σε εξωτερικά γεγονότα –αλλά χωρίς εμπειρίες δεν συναντιόμαστε αληθινά– με τους άλλους. Αναζητούμε έναν συγγραφέα-αναγνώστη για να εμφανίσει τα ίχνη της εμπειρίας μας, επινοημένα εκ νέου, για να μην παραχαράσσονται εκ του μη όντος ως όμοια αντίτυπα.

Τρίτη 18 Φεβρουαρίου 2025, στις 20.45

Ο Δημήτρης Τζάκσον θα μιλήσει με θέμα

Τα Μουσικά Σχήματα της Ψυχανάλυσης

Από την αρχή ο άνθρωπος θεωρούσε ότι ο λόγος δεν αρκούσε ώστε να αποδοθεί ολόκληρο το φάσμα των ανθρώπινων συναισθημάτων. Χρειαζόταν και η μουσική συνοδεία. Η ψυχανάλυση μετά την εποχή του Freud, εστίασε και στη μη λεκτική επικοινωνία του αναλυόμενου, ιδιαίτερα μετά την περιγραφή της προβλητικής ταύτισης από την M. Klein, και την ανάπτυξή της από τον Bion, και άλλων αναλυτών, όπως η B. Joseph (1989). Για τη ‘μουσικότητα’ του αναλυτικού λόγου όμως, λίγα έχουν γραφτεί. Ίσως λόγω κάποιας ταύτισης με τον Freud και τον ισχυρισμό του ότι του έλλειπε η ικανότητα μουσικής εκτίμησης. Ποιο πρόσφατα, η F. Tustin (1986), μελετώντας τον παιδικό αυτισμό μίλησε για ‘αυτιστικά σχήματα’ (προ-αντικείμενα), διακρίνοντας τα ‘μαλακά σχήματα’ τα οποία λειτουργούν αυτό-ηρεμιστικά, και τα ‘αυτιστικά αντικείμενα’, σκληρά αντικείμενα τα οποία λειτουργούν σαν προστατευτική θωράκιση για το βρέφος. Τα ‘μουσικά σχήματα’ στην ανάλυση δημιουργούν έναν ηχητικό κλοιό γύρω από το αναλυόμενο, επιχειρώντας να στηρίξουν έναν απειλούμενο εύθραυστο εαυτό με ρευστά όρια. Θα παρουσιάσω κλινικό υλικό όπου η κατανόηση ενός τέτοιου μουσικού σχήματος βοήθησε ώστε να αρχίσει να αναδύεται η αναλυόμενη από έναν αυτιστικό κόσμο, προς έναν κόσμο πραγματικών αντικειμένων.

Τρίτη 18 Μαρτίου 2025, στις 20.45

Η Κορίνα Θωμαΐδου θα μιλήσει με θέμα

«Το έργο του χρόνου και η αναπαράσταση της κίνησης»

σε πέντε γλυπτά της Camille Claudel.

Πώς τα ίδια τα γλυπτά, μέσα από την πολυπλοκότητά τους, αποκαλύπτουν το έργο του χρόνου; Ποιον τρόπο βρίσκει η Camille Claudel για να αναπαραστήσει τη μεγάλη δυσκολία που ενυπάρχει σε κάθε γλυπτική, δηλαδή την αναπαράσταση της κίνησης; Πώς «Το Βαλς» (La Valse) μας παρασύρει σε μια δίνη χωρίς τέλος, ενώ η «Κλωθώ» (Clotho) χάνεται όλο και περισσότερο στους σταλακτίτες του χρόνου; Πώς στο έργο «Ο Περσέας και η Γοργώ» (Persée et la Gorgone) αναπαρίσταται τόσο η στιγμή του τρόμου όσο και μια ατελείωτη φρίκη; Και πώς, τελικά, μέσα από τις δύο εκδοχές της ομάδας της «Ώριμης Ηλικίας» (L’Âge Mûr), αντικρύζουμε την εξαιρετική δύναμη της συμπύκνωσης αυτού του έργου, «αυτή την κεφαλαιοποιημένη μορφή του πεπρωμένου», καθώς συνοψίζει και συγκεντρώνει διαδοχικές στιγμές σε μια ενιαία στιγμή;

Τρίτη 20 Μαΐου 2025, στις 20.45

Η Έφη Λιγνού θα μιλήσει με θέμα

«…και ο σκύλος ‘γλύφει τις πληγές’ του τραύματος της διαπόμπευσης»

Για τη Μητέρα του σκύλου, του Παύλου Μάτεσι

Μέσα από την προσωπική αφήγηση της ηρωΐδας του, ο Μάτεσις με πικρή ειρωνεία αναδεικνύει τις ανεπούλωτες πληγές του εθνικού τραύματος: από τους τρόπους επιβίωσης στις απάνθρωπες κατοχικές συνθήκες (η πείνα των παιδιών μου με καθοδηγεί, τα παιδιά μου για να συντηρηθούν, να μην πεθάνουν της πείνας) και τα προσωπικά δράματα της διαπόμπευσης του δοσίλογου, μέχρι τις συνέπειες στην επόμενη γενιά. Πώς να αντέξουν την επόμενη μέρα τα παιδιά, που εκτέθηκαν στη βία της επιβίωσης, αλλά και τη βία της διαπόμπευσης του τρόπου επιβίωσης; Θα δούμε αυτή την ιστορία με τις πολλαπλές πολιτικές προεκτάσεις μέσα από μια ψυχαναλυτική ματιά κατανόησης των διεργασιών του τραύματος, των αμυντικών μηχανισμών του ατόμου, μέσα και έξω από τα δυναμικά της τοπικής και ευρύτερης κοινότητας.

Παλαιότερα σεμινάρια

Τρίτη 17 Δεκεμβρίου 2024

Η Λίζυ Τσιριμώκου θα μιλήσει με θέμα

το βιβλίο «Ο Λούσιας» του Νίκου Χουλιαρά

------------------------------------------

Τρίτη 15 Οκτωβρίου 2024

Η Αντωνία Φυρίγου θα μιλήσει με θέμα

«H έννοια του ψυχικού καταφυγίου στην ψυχαναλυτική κλινική και σκέψη μέσα από παραδείγματα ονειρικών και μνημονικών τόπων καταφυγίου στις εικαστικές τέχνες»

Η Κωνστάνς Αθανασιάδου και ο Θανάσης Χατζόπουλος σας προσκαλούν την ΤΡΙΤΗ 19 ΜΑΡΤΙΟΥ 2024 στις 20.45 στο πατάρι των εκδόσεων ΑΡΜΟΣ (Μαυροκορδάτου 11, πλησίον εκκλησίας Ζωοδόχου Πηγής).

Η Νάνσυ Ταλούμη Ψυχολόγος, Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεύτρια Παιδιών και Εφήβων, μέλος της ΕΨΨΠΕ και της ΕΨΜΕ "ο ΕΝΗΒΟΣ" θα μιλήσει για την ταινία της Ζ. Τριέρ.

«ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΜΙΑΣ ΠΤΩΣΗΣ»:

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΝΔΡΑ. ΤΑΥΤΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΔΥΟ ΦΥΛΩΝ.

Η ταινία της Ζιστίν Τριέρ ‘’Ανατομία μιας πτώσης’’ παρουσιάζει ένα δικαστικό δράμα το οποίο στην ακροαματική διαδικασία εντάσσει περίπλοκα κοινωνικά ερωτήματα. Προχωράει βαθύτερα αποτελώντας ένα ψυχογράφημα που μέσα από τους αντίστοιχους και διαφορετικούς ρόλους, γυναικείους και αντρικούς, με κυρίαρχους τον ρόλο της Σάντρας με την καθηλωτική ερμηνεία ως κατηγορούμενης, όπως και του Σάμιουελ του «θύματος» καθώς και τον καθοριστικό ρόλο του Ντάνιελ, του 11χρονου γιου τους, αγγίζονται βαθύτερα θέματα που αφορούν τις σύγχρονες σχέσεις των δύο φύλων. Τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην ταινία τον κατέχει η σχέση του ζευγαριού και η σχέση πατέρα- γιου. Το διαχρονικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει το ζευγάρι, το οποίο έχει να κάνει με την διασύνδεση του συναισθήματος του ενός, με έναν άλλον όμοιο και επιπλέον με έναν έτερο άλλο, γεγονός που τον κάνει να μην είναι πια καθόλου όμοιος.

Η επιλογή του ερωτικού συντρόφου στο ζευγάρι γίνεται σύμφωνα με τον Φρόυντ με δύο τρόπους: o ένας τύπος επιλογής είναι ενός ναρκισσιστικού αντικειμένου και ο δεύτερος, ενός αντικειμένου στήριξης των βασικών αναγκών. Ο Φρόυντ αντιλαμβάνεται με αφορμή την δουλειά του πάνω ‘’στο σύμπτωμα’’ στο έργο ‘’ Δυσφορία μέσα στον πολιτισμό’’, ότι το παράδοξο της σχέσης μεταξύ των δύο φύλων στο επίπεδο της αγάπης, είναι ουσιώδες. Συμπεραίνει ότι η ερωτική διαταραχή είναι σχεδόν αναπόφευκτη, παρούσα σε κάθε περίπτωση σαν να υπάρχει κάτι το παράταιρο εκτός τόπου μεταξύ της αγάπης του άντρα και της αγάπης της γυναίκας, ότι ο άνδρας και η γυναίκα μπορούν να συναντηθούν ερωτικά αλλά όχι η αγάπη του ενός για τον άλλον.

Ο Ντ. Aνζιέ υπογραμμίζει ότι μία από τις βασικές φαντασιώσεις του ζευγαριού, είναι ότι κατέχει ένα κοινό δέρμα, ένα σώμα κοινό και μια ψυχή κοινή.

Στη περίπτωση που το αντικείμενο στη σχέση του ζευγαριού δεν καταφέρνει να διατηρήσει την ετερότητα και την ταυτότητα του, η έκπτωση από αυτήν την θέση τον οδηγεί από την μακαριότητα στην έρημο της αποξένωσης και στην αναπόφευκτη βία του τέλους.

Τα σεμινάρια «Τέχνη και ψυχανάλυση» είναι ανοιχτά στο κοινό και όποιος θέλει μπορεί να συμμετέχει χωρίς καμιά προηγούμενη επικοινωνία.

Η Κωνστάνς Αθανασιάδου και ο Θανάσης Χατζόπουλος σας προσκαλούν την ΤΡΙΤΗ 16 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2024 στις 20.45 στο πατάρι των εκδόσεων ΑΡΜΟΣ (Μαυροκορδάτου 11, πλησίον εκκλησίας Ζωοδόχου Πηγής).

Η Λέλα Κοράλλη, ψυχολόγος Msc – υποψήφιο πρόσεδρο μέλος της ΕΕΨΨ, θα μιλήσει με θέμα:

ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΝΗΧΗΣΗ ΓΛΩΣΣΩΝ:

ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΤΟΥ BION ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΕΧΝΗΣ ‘’INK’’ ΤΟΥ Δ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

Η Αλήθεια δεν επινοείται από κανέναν, είναι μια ανακάλυψη η οποία διαρκώς μετασχηματίζεται είτε προσεγγίζουμε ένα ψυχαναλυτικό κείμενο είτε ένα έργο τέχνης. Υπό αυτή την έννοια δημιουργείται κάτι νέο ανάμεσα στο συγγραφέα και τον μεταφραστή, στον καλλιτέχνη και στο θεατή. Ειδικότερα, η μετάφραση - απόδοση κειμένων της σκέψης του Bion είχε ως προαπαιτούμενο την προτροπή του: o αναγνώστης να αγνοήσει όσα γράφει ο ίδιος έως ότου το Ο της εμπειρίας της ανάγνωσης των κειμένων του εξελιχθεί. Η συνθήκη αυτή συνυφαίνεται με το ονειρεύεσθαι του αναλυτή-μεταφραστή. Διανοίγει ένα χώρο υποδοχής-βιώματος της ξένης γλώσσας η οποία σταδιακά μορφοποιείται σε μίαν άλλη οικεία, συνδυάζεται τόσο με τη μεταβίβαση προς τον συγγραφέα και τα κείμενά του, όσο και με τους ενδεχόμενους μετασχηματισμούς της κλινικής εμπειρίας του. Αντίστοιχα, ένα έργο τέχνης υψηλής αισθητικής και τεχνικής αρτιότητας ενεργοποιεί το ονειρεύεσθαι του θεατή δημιουργώντας μια αλληλουχία συναισθηματικών εμπειριών της ρέουσας Αλήθειας της ανθρώπινης οντολογίας, της φύσης του υποκείμενου. Στο πεδίο αυτό ο θεατής μπορεί να συναντά παρελθούσες αλλά και μελλοντικές μορφές του εαυτού του, να μεταφράζει – μετασχηματίζει την ποιητική του καλλιτέχνη ώστε να είναι ταυτόχρονα ο ίδιος και ο Άλλος.

Η Κωνστάνς Αθανασιάδου και ο Θανάσης Χατζόπουλος σας προσκαλούν την ΤΡΙΤΗ 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2023 στις 20.45 στο πατάρι των εκδόσεων ΑΡΜΟΣ (Μαυροκορδάτου 11, πλησίον εκκλησίας Ζωοδόχου Πηγής).

Η Ιωάννα Παναγιωτοπούλου (ψυχίατρος, ψυχαναλύτρια ΕΨΕ) θα μιλήσει με θέμα:

Ο ΗΧΟΣ ΑΠΑΡΧΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΟΣ ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ

Ο ήχος είναι η απαρχή της ζωής και ο τελικός αποχαιρετισμός. Το κλάμα του νεογέννητου είναι η αρχή της εξωμήτριας ζωής και ο τελευταίος αναστεναγμός είναι ο τελικός αποχαιρετισμός. Ο ήχος, από το πρωταρχικό «ηχητικό περίβλημα» –η φωνή της μητέρας– μέχρι τη μετουσιωτική ευχαρίστηση της μουσικής, δομεί τον ψυχισμό, είναι γέφυρα μεταξύ εσωτερικής και εξωτερικής πραγματικότητας, και συμβάλλει στην ψυχική οικονομία. Ο Φρόυντ είχε αποξενωτική σχέση με τη μουσική και την απέκλειε από την αναλυτική θεώρηση. Ωστόσο, η συνάφεια της μουσικής με την ψυχανάλυση υπάρχει αρχήθεν: η μουσική είναι το όχημα και η ενσάρκωση για το σκηνικό της ψυχικής πραγματικότητας.